Neuroplasticiteti lejon trurin tonë të përshtatet dhe të mësojë duke formuar lidhje të reja nervore. Ky proces i jashtëzakonshëm është baza e të mësuarit dhe kujtesës dhe luan një rol kyç në shërimin nga dëmtimet nervore dhe sëmundjet neurologjike. Neuroplasticiteti lejon neuronet (qelizat nervore) të krijojnë dhe ndryshojnë lidhjet midis tyre në përgjigje të përvojave të reja, të mësuarit dhe faktorëve mjedisorë. Ekzistojnë dy lloje kryesore të neuroplasticitetit: plasticiteti funksional dhe plasticiteti strukturor.
- Plasticiteti funksional përfshin ndryshime në fuqinë e sinapseve (lidhjet midis neuroneve) dhe riorganizimin e rrjeteve neuronale për të përmirësuar funksionet ekzistuese ose për të krijuar të reja.
- Plasticiteti strukturor, nga ana tjetër, përfshin rritjen dhe zhvillimin e dendriteve dhe aksoneve, pjesë të neuronit që bartin sinjale nervore.
Një shembull i neuroplasticitetit është aftësia e trurit për të rikuperuar funksionet pas një goditjeje. Kur një pjesë e trurit dëmtohet, pjesët e tjera mund të marrin përsipër funksionet e humbura duke krijuar lidhje të reja nervore dhe duke riorganizuar rrjetin nervor. Kjo është arsyeja pse rehabilitimi dhe terapia fizike janë kaq të rëndësishme për pacientët me goditje në tru. Një shembull tjetër është të mësosh një aftësi të re, si të mësosh një instrument muzikor ose një gjuhë të re. Përvoja të tilla stimulojnë trurin dhe nxisin formimin e lidhjeve të reja nervore, duke përmirësuar aftësitë njohëse dhe funksionet e trurit.
Neuroplasticiteti gjithashtu luan një rol në përmirësimin e kujtesës dhe aftësive të të mësuarit. Proceset që lidhen me kujtesën afatgjatë dhe konsolidimin e informacionit të mësuar përfshijnë ndryshime në strukturën dhe funksionin e sinapseve, gjë që përmirëson komunikimin midis neuroneve dhe ruajtjes së informacionit.
Faktorët që mund të ndikojnë pozitivisht në neuroplasticitetin përfshijnë aktivitetin fizik, mësimin e vazhdueshëm dhe mbajtjen e një stili jetese të shëndetshëm me një dietë të ekuilibruar dhe gjumë adekuat. Nga ana tjetër, faktorët që mund të pengojnë neuroplasticitetin përfshijnë stresin kronik, mungesën e stimulimit mendor dhe faktorët negativë mjedisorë.
