Qelizat riprodhohen përmes një procesi të quajtur mitozë, ku qeliza ndahet në dy qeliza identike të quajtura qeliza bijë. Ky proces është thelbësor për rritjen, zhvillimin dhe riparimin e indeve të trupit, duke siguruar që çdo qelizë e re të ketë të njëjtin material gjenetik si qeliza mëmë. Mitoza është një mekanizëm i kontrolluar dhe i rregulluar fort për të siguruar që ndarja e qelizave të ndodhë në mënyrë korrekte dhe në kohën e duhur. Megjithatë, kur qelizat humbasin kontrollin e ndarjes së tyre, mund të shfaqen qeliza anormale të njohura si qeliza kanceroze. Këto qeliza shumohen në mënyrë të pakontrolluar dhe mund të formojnë masa qelizash të quajtura tumore. Tumoret mund të jenë beninje, që do të thotë se nuk janë përhapur në pjesë të tjera të trupit, ose malinje, që do të thotë se kanë aftësinë të pushtojnë indet e tjera dhe të përhapen në të gjithë trupin, një proces i njohur si metastazë.
Ndarja e pakontrolluar e qelizave kancerogjene është rezultat i mutacioneve në gjenet që rregullojnë ciklin qelizor. Këto mutacione mund të shkaktohen nga faktorë të jashtëm, si rrezatimi, kimikatet ose viruset, ose nga gabimet në kopjimin e ADN-së gjatë mitozës. Kjo rezulton në rritje të paqëndrueshme të qelizave dhe mund të shkaktojë dëme të mëtejshme në trup, duke e bërë trajtimin dhe kontrollin e kancerit sfida të mëdha mjekësore.
Parandalimi i kancerit kërkon një qasje gjithëpërfshirëse që përfshin ndryshime në stilin e jetës, kontrollin e faktorëve të rrezikut dhe kujdes të rregullt mjekësor. Duke ndjekur këto hapa, individët mund të zvogëlojnë ndjeshëm mundësinë e zhvillimit të kancerit dhe të ruajnë shëndet më të mirë gjatë gjithë jetës së tyre.
- Një dietë e ekuilibruar mund të ndihmojë në uljen e rrezikut të disa llojeve të kancerit. Ushqimet e pasura me antioksidantë dhe fibra janë gjithashtu të lidhura me një rrezik të reduktuar.
- Ushtrimi i rregullt fizik ndihmon në ruajtjen e një peshe të shëndetshme dhe zvogëlon rrezikun e kancerit të gjirit, kancerit të zorrës së trashë dhe formave të tjera të kancerit.
- Pirja e duhanit është shkaku kryesor i kancerit të mushkërive dhe është i lidhur me shumë lloje të tjera të kancerit. Lënia e duhanit ose shmangia e ekspozimit ndaj tymit është një nga mënyrat më efektive për të reduktuar rrezikun e kancerit.
- Konsumimi i tepërt i alkoolit shoqërohet me një rrezik të shtuar të kancerit të mëlçisë, gjirit, ezofagut dhe kancereve të tjera. Kufizimi i konsumit të alkoolit mund të ndihmojë në parandalimin e këtyre sëmundjeve.
- Ekspozimi i zgjatur ndaj rrezeve ultravjollcë (UV) nga dielli ose pajisjet për rrezitje rrit rrezikun e kancerit të lëkurës. Përdorimi i kremrave mbrojtës, veshjeve mbrojtëse dhe shmangia e diellit gjatë orëve më të nxehta të ditës janë masa të rëndësishme.
- Shumë kancere mund të diagnostikohen herët përmes kontrolleve të rregullta, si mamografitë për kancerin e gjirit, kolonoskopitë për kancerin e zorrës së trashë dhe Pap testet për kancerin e qafës së mitrës. Zbulimi i hershëm i kancerit shpesh rrit mundësinë e trajtimit të suksesshëm.
- Vaksinat si ato kundër papillomavirusit human (HPV) dhe hepatitit B mund të parandalojnë infeksionet që lidhen me një rrezik në rritje të kancerit të qafës së mitrës, kancerit të mëlçisë dhe kancereve të tjera.
- Stresi kronik mund të ndikojë në sistemin imunitar dhe të kontribuojë në zhvillimin e sëmundjeve të ndryshme, përfshirë kancerin. Praktikat e menaxhimit të stresit si teknikat e relaksimit dhe frymëmarjes mund të ndihmojnë në uljen e rrezikut.
