Acidoza dhe alkaloza janë çrregullime acido-bazike që ndikojnë ndjeshëm në funksionin e hemoglobinës, duke ndikuar në aftësinë e saj për të transportuar oksigjen. Nëse pH i gjakut devijon nga vlerat normale (që është rreth 7,35-7,45), ekuilibri delikat midis formave të ndryshme të aminoacideve në hemoglobinë mund të ndryshohet, me pasoja për oksigjenimin e indeve.
Acidoza dhe efekti në hemoglobinë
Në rastin e acidozës, ku pH i gjakut bie nën 7.35, hemoglobina bëhet më pak e aftë për të transportuar oksigjen. Kjo është për shkak të asaj që njihet si efekti Bohr, ku një mjedis më acid zvogëlon afinitetin e hemoglobinës për oksigjenin, duke e lëshuar atë më lehtë në inde. Edhe pse kjo mund të jetë e dobishme për oksigjenimin e muskujve gjatë ushtrimeve të rënda, acidoza e tepërt mund të çojë në paaftësinë e hemoglobinës për të transportuar oksigjen në mushkëri, duke rezultuar në hipoksi (mungesë oksigjeni në inde). Kjo gjendje mund të shkaktohet nga faktorë të tillë si sëmundja e veshkave, acidoza metabolike ose mbajtja e dioksidit të karbonit për shkak të sëmundjeve të frymëmarrjes.
Alkaloza dhe efekti në hemoglobinë
Në rastin e alkalozës, ku pH i gjakut rritet mbi 7.45, ndodh efekti i kundërt. Hemoglobina lidh oksigjenin më fort, gjë që e bën më të vështirë lirimin e tij në inde. Kjo çon në hipoksi të indeve, sepse oksigjeni që gjendet në qarkullimin e gjakut nuk është i disponueshëm për t’u përdorur nga indet. Shkaqet e alkalozës mund të përfshijnë hiperventilimin, humbjen e tepërt të joneve të hidrogjenit për shkak të përdorimit të disa barnave ose probleme metabolike si humbja e acidit përmes të vjellave të zgjatura.
Roli i ushqimit dhe lëngjeve
Bilanci acid-bazik i trupit kontrollohet rreptësisht përmes mekanizmave të frymëmarrjes dhe funksionit të veshkave, por një rol të rëndësishëm luajnë edhe ushqimi dhe hidratimi. Ushqimet e pasura me komponime acide (të tilla si mishi i përpunuar, sheqernat ose ushqimet e yndyrshme) mund të kontribuojnë në acidozën metabolike, ndërsa një dietë më alkaline (e pasur me fruta, perime dhe ujë të mjaftueshëm) mund të ndihmojë në parandalimin e kësaj gjendje. Gjithashtu, pirja e mjaftueshme e ujit është thelbësore për të siguruar funksionimin normal të veshkave për të rregulluar pH të gjakut dhe për të eliminuar toksinat metabolike.
Prandaj, ruajtja e ekuilibrit të saktë acido-bazë është e rëndësishme jo vetëm për funksionimin e duhur të hemoglobinës, por edhe për shëndetin e përgjithshëm të trupit.
